De
OldtimerStory van Saab 1937-2011
Het doek voor Saab is gevallen, ondanks alle pogingen om een geschikte overname partner te vinden heeft het bedrijf toch een faillissement moeten aanvragen. Tijd om bij JANWIB Oldtimer Nieuws eens terug te blikken op 74 jaar Saab en Saab auto’s.
Het ontstaan van het merk Saab gaat naar 1937. In dat jaar werd Svenska Aeroplan Aktiebolaget (Saab) opgericht als vliegtuigfabrikant van militaire vliegtuigen. Na afloop van de Tweede Wereldoorlog voorbij was, vonden de Zweden dat het tijd was voor de volgende stap: de auto. Dankzij de ervaring met aerodynamica hadden de constructeurs van Saab een voorsprong op de concurrentie.
In 1946 is het dan zover, Saab stelt zijn eerste auto voor, de Saab 92001. De 92001 is nog een prototype, maar laat duidelijk zien welke weg Saab met de productie van auto’s in wil slaan. Het ontwerp wijkt sterk af van elke automodel dat op dat moment op de markt is. De carrosserie kent een voor die dagen extreme aërodynamica. Een belangrijke ontwerper van het prototype was Sixten Sason. Als inspiratie voor de auto gebruikte hij het ontwerp van het Saab J21 vliegtuig.
In december 1949 is het productiemodel klaar. Voor het eerst in haar bestaan begint Saab met de productie van personenauto’s. Het productiemodel is een directe afgeleide van het in 1946 voorgestelde prototype en krijgt de naam Saab 92 mee. De bijzondere stroomlijn zorgt voor een CW-waarde van 0,30 en met een gewicht van 805kg kan de auto toe met een relatief kleine motor. De motor is een tweecilinder tweetakt met een vermogen van 25 pk.
De 92 was dan ook voorzien van een veiligheidskooi. Omdat er nog veel groene verf over was van de oorlog waren de eerste exemplaren alleen in groen verkrijgbaar.
De 92 is van 1949 tot 1952 in de verkoop en er worden in die periode meer dan 5500 exemplaren aan de man gebracht.
Vanaf 1953 komt Saab met een verbeterde versie van de 92, die als 92B de geschiedenis in gaat. Grootste verschillen zijn een vergrote achterruit (op de laatste versies van de 92A al te vinden) en een iets gestegen motorvermogen van 25 naar 28 pk. Daarnaast worden de kofferklep en de achterlichten veranderd. Wanneer de Saab 92 eind 1956 uit productie gaat zijn er van de 92A en 92B in totaal ruim 20.000 exemplaren gebouwd.
Al vanaf het allereerste moment zagen liefhebbers de mogelijkheden die goede wegligging en de sterke kooiconstructie van de Saabs boden. Het is dan ook geen verassing dat de Saab 92 al in 1950 werd ingezet voor rally’s.
De eerste rally waar de nieuwe Saab werd ingezet, de Östergötland-Rally, werd met overmacht gewonnen.
De Saab 92 doet het goed in de rallysport en hoofdingenieur Rolf Melde gaat aan de slag met de ideeën die Sixten Sason heeft voor een sportauto op basis van bestaande onderdelen. De sportauto moet het mogelijk maken voor Saab om deel te nemen aan de autosport. De fabriek wil het project absoluut buiten de publiciteit houden en het prototype wordt dan ook buiten de fabriek op het plattland in een schuur gebouwd.
De Saab 94 (Saab Sonett I Super Sport), zoals de auto gaat heten, wordt in 1956 op de Stockholm Motor Show aan het publiek getoond. De nieuwe Saab krijgt internationaal veel aandacht. Toch worden in totaal maar 6 exemplaren van de Sonett I gebouwd. De regels voor de autosport zijn ondertussen aangepast en Saab kan met een aangepast productiemodel ook deelnemen aan de autosport.
In augustus 1955 komt Saab met een opvolger voor de Saab 92. Deze opvolger krijgt de naam Saab 93 mee. De carrosserie wordt in grote lijnen overgenomen van de Saab 92. Ook de gedeelde voorruit blijft de eerste twee jaren nog ongewijzigd. De grootste verandering is onder de motorkap te vinden. De Saab 93 is voorzien van een driecilinder tweetaktmotor die 33 pk levert. De cilinderinhoud is beperkt gebleven tot 748cc. In 1957 zijn er twee belangrijke veranderingen: vanaf dat jaar is de Saab leverbaar met veiligheidgordels (aanvankelijk tweepuntsgordels)
Het rallysucces dat Saab inzette met de Saab 92 werd door de Saab 93 nog verder versterkt. Een grote naam die furore maakte in de rallysport met een Saab 93 was Erik Carlsson. Carlsson wist met de Saab vele successen te behalen, ook al werd een Europese titel hem niet gegund. De vele ervaringen die Saab in de rallysport opdeed werden ook gebruikt om de productieauto’s steeds verder te verbeteren.
In 1959 ziet de Saab 95 het daglicht. De Saab 95 is niet de opvolger van de 93 maar een stationwagon variant. De Saab 95 biedt plaats aan zeven personen en is op hetzelfde platvorm als de Saab 93 gebouwd. Ook de motorisering komt overeen, de Saab 95 is uitgerust met dezelfde driecilinder tweetaktmotor, nu goed voor 38 pk. Wanneer de 93 de deurscharnieren aan de voorkant krijgt moet de 95 daar nog even op wachten. Net als bij de sedanversie heeft de 95 slechts twee portieren.
In grote lijnen zijn de twee versies wat techniek en uitrusting betreft grotendeels gelijk. De Saab 95 wordt er echter niet in de Saab-fabriek in Trolhättan, maar in de Saab-fabriek in het Zweedse Linköping. In deze vestiging werd ook het allereerste prototype, de 92001 gemaakt.
Als opvolger van de Saab 93F komt Saab in 1960 met de Saab 96. Ook de Saab 96 is weer een doorontwikkeling van de eerdere Saabs. De vormgeving is dan ook rechtstreeks terug te voeren op het allereerste prototype uit 1946. Technisch is er echter veel veranderd. Nog steeds beschikt de 96 over een tweetaktmotor, deze levert echter nu standaard 38 pk.
Vanaf 1962 krijgt de Saab 96 standaard veiligheidsgordels.
Begin jaren zestig beleven Erik Carlsson en zijn vrouw Pat Moss (inderdaad, zusje van Sterling Moss) hoogtijdagen met de Saab 96 met als hoogtepunt het winnen van de Rally Monte Carlo in 1964.
Carlsson werd ook wel ‘Erik op het dak’ genoemd omdat hij het regelmatig voor elkaar kreeg de Saabs over de kop te laten gaan. Dit was overigens niet negatief voor het imago van de Saab, de kooiconstructie was dusdanig sterk dat in bijn alle gevallen Carlsson gewoon zijn weg (naar weer een zege) kon vervolgen.
In 1965 krijgt de Saab 96 een facelift als een compleet nieuw ontworpen neus wordt geïntroduceerd. In 1966 krijgt de 96 schijfremmen voor. Dit alles is een opmaat naar het grote nieuws dat Saab met een viertakt motor komt. Dit zal echter nog tot modeljaar 1967 op zich laten wachten.
In 1966 komt Saab met de Saab 96 Monte Carlo als een eerbetoon aan de vele overwinningen die Erik Carlsson met de Saabs heeft gehaald. De auto is voorzien van de 850 cc tellende driecilinder tweetakt high output motor, voorzien van drie carburateurs. Het model staat twee jaar lang vrijwel ongewijzigd op de prijslijst.
Naast de Saab 96 Monte Carlo brengt 1966 nog meer Saab nieuws. Het Sonnet project 10 na dato weer uit de ijskast gehaald. Op de autosalon van Genevé toont Saab in maart 1966 de Sonnet II. De Saab 97, zoals de auto officieel wordt aangeduid, is een kleine coupe gemaakt van glasfiber en gebouwd op een semi-monocoque chassis gebaseerd op dat van de Saab 96.
Erik Carlsson neemt met een aangepaste Sonnet II deel aan de rally “Coupe de Alpes”. Van de oorspronkelijke Saab 97 met tweetakt motor worden slechts 25 productiemodellen en 3 prototypes gebouwd. Het verhaal van de Sonnet II eindigt niet zo snel als de Sonnet I. Want Saab komt niet lang hierna met groot nieuws.
Jarenlang heeft Saab vastgehouden aan de compacte tweetaktmotor. Het tweetaktprincipe is echter niet meer in zwang in de automobielindustrie en ook Saab met overstag. Het ontwikkelen van een viertaktmotor is echter niet eenvoudig en zeker niet goedkoop. Saab besluit daarom om niet zelf een motor te ontwikkelen. Ford produceert in die jaren een hele reeks zeer compact V4 motoren die in de 12M ook in combinatie met voorwielaandrijving wordt geleverd. Saab besluit dan ook Ford motoren toe te passen. Wel houdt Saab vast aan de eigen versnellingsbak.
Met de nieuwe motor begint het unieke Saab-model aan een nieuwe jeugd. De goede reputatie op het gebied van veiligheid en betrouwbaarheid die Saab in de loop der jaren heeft weten op te bouwen blijft behouden. Van jaar tot jaar worden de 96 en 95 op details aangepast en verbeterd. Zo worden in 1969 de ronde koplampen vervangen door rechthoekige en verdwijnt in 1974 de chromen grille om plaats te maken voor een plastic variant.
Dat de Saab 96 inmiddels een verouderd model is geworden maakt de liefhebbers weinig uit. Er blijft vraag naar de auto bestaan, maar bij Saab weten ze dat het model langzaam maar zeker toch op leeftijd komt.
In 1979 valt dan ook na een lange loopbaan het doek voor de Saab 96 die als model nog steeds rechtstreeks afstamt van de oer-Saab, de Saab 92001.
De Saab 95 heeft in 1978 het veld al moeten ruimen. Met het verdwijnen van deze Saabs sluit Saab het eerste hoofdstuk in haar bestaan af.
In de jaren zestig begint Saab na te denken over een opvolger voor de nog steeds succesvolle Saab 96. In 1965 wordt begonnen met project Gudmund om te komen tot een compleet nieuwe model Saab, groter en moderner. In eerste instantie werd geprobeerd om een simpelweg een Saab 96 breder en langer te maken.
Maar dat idee werd al snel in de ijskast gezet. Saab ontwerper Sixten Sason gaat opnieuw aan de slag en Saab onthuld in 1967 een compleet nieuw model. Natuurlijk zijn de voorwielaandrijving en alle veiligheidsvoorzieningen ook in het nieuwe model terug.
In 1968 is het dan zover, de nieuwe Saab 99 gaat in productie.
Met een Cw-waarde van 0,37 scoort de Saab in die jaren heel goed. Ondanks de stevige carrosserie weegt de nieuwe Saab slechts 955 kg. Met de 80 pk haalt de 1,7 liter motor een topsnelheid van 150 km/u. In de Saab 99 introduceert Saab voor de eerste keer een typisch Saab kenmerk: de contactsleutel tussen de voorstoelen.
Het jaar 1969 is een belangrijk jaar voor Saab. Saab neemt het initiatief om een fusie aan te gaan met de Zweedse vrachtwagenbouwer Scania.
Met Scania haalt Saab niet alleen een sterke partner in huis, maar belangrijker nog een partner die de know how in huis heeft om motoren te ontwikkelen en te bouwen. Aanvankelijk is de Saab 99 alleen als tweedeurs sedan leverbaar. In 1970 wordt een vierdeurs Saab 99 voorgesteld, de eerste vierdeurs auto van Saab.
Ondertussen besluit Saab om de motoren niet langer bij Triumph in te kopen. Tot op dat moment worden de motoren compleet bij Triumph ingekocht, net als de motoren voor Saab 96 bij Ford worden ingekocht. De kwaliteit van de Triumph motoren blijkt echter niet altijd aan de eisen van Saab te voldoen. Gesteund door de technici van Scania neemt Saab de stap om de productie en de doorontwikkeling voortaan in eigen beheer te doen. Voor de Saab 99 betekent dit dat de originele motor gewoon behouden wordt maar betrouwbaarder en beter wordt.
Naast de twee- en vierdeursversies was in de oorspronkelijke plannen van de Saab 99 ook in een stationwagon voorzien, die als opvolger van de Saab 95 kan worden gezien. Zover komt het echter niet. In plaats van een stationwagon komt Saab in 1974 met de Saab 99 Combi Coupé. De Combi Coupé is een tweedeurs versie van de Saab 99 die is voorzien van een grote achterklep, oftewel een derde deur. In de Verenigde Staten wordt de Combi Coupé overigens op de markt gebracht als Wagonback, waarschijnlijk als verwijzing naar de stationwagon.
Saab is midden jaren zeventig drukbezig met het productierijp maken van de ultieme Saab 99: de Saab 99 Turbo. De nieuwe Saab 99 Turbo wordt in eerste instantie alleen als tweedeurs Combi Coupé geleverd. Met behulp van de technici van Scania wordt het oorspronkelijk van Triumph stammende motorontwerp voorzien van een turbo en brandstofinjectie. De technici hadden er veel moeite ingestopt om de auto niet alleen goede prestaties mee te geven, maar om bovenal de auto praktisch inzetbaar te maken.
Aanvankelijk wordt de Saab 99 niet actief in de rallysport ingezet. De successen die met de Saab 96 worden geboekt voldeden nog steeds. Maar de Saab 96 kon halverwege de jaren zeventig met zijn V4 motor niet meer tegen de steeds sterker wordende concurrentie opboksen. Daarop besluit Saab om eind 1975 met de Saab 99 EMS te komen. De EMS is voorzien van een 220 pk sterke 2-liter 16V motor. De eerste overwinnig voor de Saab 99 EMS volgt in 1976 als Stig Blomquist de Boucles des Spa weet te winnen. Met de Saab 99 Turbo weet Saab opnieuw rally-resultaten te boeken. Met Stig Blomquist aan het stuur wordt in 1979 de Zweden Rally gewonnen. Nog voordat de Audi Quatrro op het toneel verschijnt en steeds meer fabrikanten overschakelen op vierwielaangedreven rallyauto’s besluit Saab het rallytoneel te verlaten. In 1980 zet Saab definitief een punt achter het rally-programma.
In 1978 is de Saab 99 al weer 10 jaar oud en wordt het voor Saab tijd om met een nieuw model te komen. In plaats met een geheel nieuw model te komen gebruikt Saab het idee opnieuw dat aanvankelijk ook bij de ontwikkeling van de 99 was gebruikt: het vergroten van het bestaande model. De Saab 96 leende zich niet voor deze truc, maar bij de Saab 99 bleek het wonderwel te lukken.
Zo werd de Saab 900 uit de Saab 99 geboren. Groter, met name langer, ruimer en met een opnieuw ontworpen voor- en achterkant. De voor- en achterkant zijn voorzien van grote bumpers om aan de eisen in de VS te kunnen voldoen. Ook het interieur werd onderhanden genomen. De motoren en overige techniek werd in grote lijnen van de Saab 99 overgenomen. De Saab 900 is leverbaar als drie- en vijfdeurs en vanaf 1981 ook als twee- en vierdeurs. In 1986 wordt daar op vraag uit de Verenigde Staten een cabriolet aan toegevoegd die gebouwd op basis van de tweedeursversie.
In 1980 ziet een wel heel bijzondere Saab het daglicht, de Saab 600. Hoewel er wel degelijk een Saab logo op de auto is te vinden gaat het echter om een Lancia Delta die omgedoopt tot een Saab 600. Het project werd met name gestart om in een later stadium met een gezamenlijk model te komen. Daarover verderop in dit artikel meer. De Saab-Lancia 600 was een kortlopend project, al in 1982 kwam het model aan zijn einde.
De Saab 900 wordt ondertussen goed ontvangen en de verkopen laten mooie cijfers zien. In 1985 valt het doek voor de Saab 99. Voor de Saab-rijders die nog niet toe zijn aan een Saab 900 brengt Saab de Saab 90 op de markt. De Saab 90 is geen echt nieuw model, maar is een gemoderniseerde Saab 99 met de achterkant van de Saab 900 sedan, een jaar later is er ook een driedeurs versie leverbaar.
Om het modelgamma naar boven aan te vullen ontwikkeld Saab samen met Fiat, Lancia en Alfa Romeo een nieuwe grote auto die bij Saab als Saab 9000 op de markt wordt gebracht. Saab had al lang plannen voor een groter model, wellicht was de Saab 9000 wel de auto die Saab in gedachten had toen het met de Saab 900 op de markt kwam. Hoewel de Saab 9000 samen met de Italianen is ontworpen heeft de auto wel een duidelijk een Saab uitstraling. Ook de motor is van eigen ontwerp en een doorontwikkeling van de aloude Saab motor die zijn carrière in de Saab 99 begon.
In 1993 krijgt de Saab 9000 CC een grote facelift. De 9000 CD moet hier nog even. De plotselinge ommezwaai komt als Saab opeens de mogelijkheid krijgt om te gaan shoppen in de magazijn van GM en daarmee die van Opel.
Binnen een vaste groep liefhebbers is er nog steeds vraag naar het markante model, maar het model verliest duidelijk steeds meer terrein. Er is dringend behoefte aan een vervanger voor de Saab 900, maar het ontbreekt Saab aan de middelen om met een nieuw model te komen. In 1990 verkoopt Saab een belang van 50% procent aan General Motors (GM). Met deze verkoop krijgt Saab toegang tot de know-how van GM en daarmee de middelen en de kennis om met een opvolger voor de Saab 900 te komen. Op basis van een bodemplaat van de Opel Vectra wordt een nieuwe Saab 900 ontwikkeld. Het uiterlijk van de nieuwe Saab is sterk verwant aan zijn stamvaders, de Saab 99 en de oude Saab 900. In 1993 wordt de nieuwe Saab aan de pers voorgesteld en in 1994 rolt de eerste Saab die onder beheer van GM is ontwikkeld van de band De nieuwe Saab slaat goed aan. Vanaf het begin is de nieuwe Saab 900 leverbaar als drie- en vijfdeurs versie.
Ondertussen was ook de Saab 9000 hard toe aan vervanging. Dankzij de mogelijkheden die GM biedt komt die er in de vorm van de Saab 9-5. Hoewel er weer gebruik gemaakt werd van een bodemplaat die oorspronkelijk voor Opel was ontwikkeld slagen de technici bij Saab erin om de 9-5 een duidelijk Saab gezicht te geven. Ook het contactslot is weer tussen de voorstoelen terug te vinden. Naast een vierdeurs-versie komt Saab sinds jaren ook weer met een echte stationwagon op de markt, die overigens gewoon Saab 9-5 blijft heten.
Saab gaat met de Saab 9-3 en Saab 9-5 het nieuwe millennium in. Deze modellen blijven ook ook de komende jaren op de prijslijsten staan. In 2000 neemt GM de resterende 50% van Saab over en wordt Saab 100% eigendom van GM. In 2005 komt Saab met nieuw model in een segment waar de fabrikant nog niet eerder actief was, in de vorm van de Saab 9-7 komt Saab met een SUV op de markt.
De nieuwe Saab wordt echter niet bij Saab zelf gebouwd, maar bij een GM fabriek in de Verenigde Staten. De nieuwe Saab leent dan ook vele onderdelen van andere auto’s uit de GM stal, maar heeft een uiterlijk dat sterk lijkt op de Saab 9-3 en 9-5. In 2009 wordt de productie van de Saab 9-7 al weer stilgelegd. De rechten van de oude Saab 9-3 en Saab 9-5 worden verkocht aan het Chinese Beijing Automotive Industry Holding (BAIC).
In januari 2010 verkoopt het noodlijdende GM Saab aan de Nederlandse sportwagenmaker Spyker. Daarmee komt Saab in Nederlandse handen. Maar het is niet allemaal rozegeur en maneschijn. Al snel blijkt dat de financiering een heikel punt blijft.
Wel lukt het Saab om de gereedstaande nieuwe Saab 9-5 op de markt te brengen. Met dit model brengt Saab na jaren weer een nieuw model op de markt, dat bovendien in tegenstelling tot de 9-7 helemaal zelf is ontwikkeld. Helaas gaat het in het voorjaar van 2011 weer mis als Saab in liquiditeitsproblemen komt. De productie wordt stilgelegd en maanden van onderhandelen met eventuele overname partners volgen. Bijna wordt overeenstemming bereikt met een tweetal Chinese autofabrikanten. GM heeft echter bij de verkoop van Saab aan Spyker wel de rechten op een groot deel van de Saab technologie behouden en GM blokkeert de verkoop. Dit resulteert uiteindelijk in een faillissement van Saab in december
